Όταν φυσάει ο βοριάς, το κύμα κάνει ντόρο
γι' ανάπτυξη στην Κάρυστο, έργα στον Καβοντόρο!!
Το νοτιότερο σημείο της Εύβοιας, το ακρωτήρι του Καφηρέα ή Κάβο Ντόρο. (Φωτογραφία: ΟΛΓΑ ΧΑΡΑΜΗ)
Μια απρόσμενη διαδρομή 60 χλμ. με πρωταγωνιστή το θρυλικό ακρωτήρι, μοναχικά χωριά, συγκλονιστικά μονοπάτια, παρθένες παραλίες, φαράγγια, δρακόσπιτα...
«Kάνει ντόρο, φασαρία, γι’ αυτό τον λένε έτσι»: αυτή είναι η ανεπίσημη θέση για την ονομασία του ακρωτηρίου που λένε στους περαστικούς οι Καβοντορίτες. Και η πιο ωραία. Η άλλη, η επίσημη και πιο πιθανή βέβαια, είναι από το Cavo d’ Oro, που σημαίνει «χρυσό ακρωτήρι». Γιατί οι βυθοί του, λέει, είναι γεμάτοι χρυσά νομίσματα από τα ναυάγια που από τα αρχαία χρόνια προκαλούνται σε αυτό το δύσκολο πέρασμα. Ή λόγω των μεταλλείων που ανακάλυψαν οι Φοίνικες χρυσοθήρες θαλασσοπόροι.
Δεν είναι αβάσιμη η φήμη· το Στενό του Καφηρέα, ανάμεσα σε Εύβοια και Ανδρο, θεωρείται από τα πιο επικίνδυνα περάσματα του Αιγαίου. Με τα σύγχρονα μέσα ναυσιπλοΐας, βέβαια, κανείς δεν κινδυνεύει - απλώς το καράβι... «κουνάει». Παραδόξως, δεν υπάρχει στην περιοχή ούτε ένας Αϊ-Νικόλας. Ισως για να μην τον εκθέσουν, που ούτε αυτός, κοτζάμ άγιος, δεν μπορεί να τα βάλει με τους ανέμους.
Το Κάβο Ντόρο απέχει 60 χλμ. από την Κάρυστο. Μια γοητευτική διαδρομή έως το νοτιότερο άκρο της Εύβοιας, που δεν το λες και άκρη του κόσμου, αλλά έτσι
το νιώθεις. Αμα περάσεις τον Πλατανιστό, λες και αλλάζεις κόσμο. Αλλος καιρός, άλλη αίσθηση, άλλες εικόνες. Αλλος τρόπος σκέψης. «Εμάς δεν μας πιάνει ο χάρτης», λέει η κ. Μαρία Κεφαλά από τον Αντιά. Καταμεσής της Ελλάδας και να νιώθεις έτσι, είναι κομμάτι περίεργο. Αλλά και πέρα για πέρα αληθινό. Μόλις τη δεκαετία του 1980 φώτισε, εξάλλου, το ηλεκτρικό ρεύμα τα χωριά του Καφηρέα.
Η διαδρομή ελίσσεται στα πόδια του όρους Οχη, όπου, σύμφωνα με το μύθο, έσμιξαν ο Δίας και η Ηρα. Εκεί πάνω βρίσκεται και το φημισμένο δρακόσπιτό της, ένα αλλόκοτο πανάρχαιο πέτρινο κτίσμα, πιθανότατα λατρευτικού χαρακτήρα, που συναντάται και σε άλλα μέρη της νότιας Εύβοιας. Σκεπασμένη από μια μυστηριακή ομίχλη μπορεί να είναι ακόμη και αυτή την εποχή η Οχη και γύρω της βράχια που γκρεμίζονται στη θάλασσα, ανεμογεννήτριες, αγριοκάτσικα μπολιασμένα από την αλμύρα και τα βότανα του βουνού και πότε-πότε πράσινα φαράγγια που καταλήγουν σε απίθανες παραλίες. Και μοναχικά δέντρα κάπου-κάπου, μα πάντα γερτά, για να ξέρεις από πού φυσά ο βοριάς. «Χιώτη τον λέμε!» θα σου πουν οι ντόπιοι. Είναι ο βορειοανατολικός άνεμος που έρχεται καρφί από τη Χίο και φέρνει τον... ντόρο και ενίοτε χιόνι δίπλα στη θάλασσα. Σπάνια να πετύχεις μπουνάτσα. Τη φήμη όμως τη γεννούν τα ρεύματα, τα 300 μ. βάθος, οι υποθαλάσσιοι γκρεμοί, οι δίνες...
Κόντρα στους θρύλους, οι Καβοντορίτες ρίχνουν δίχτυα σε αυτά τα νερά και περιμένουν να επιβιώσουν. «Μη φανταστείς... Πιο πολύ έξω μας κρατάει ο καιρός. Μα άμα μπεις, κάνεις δουλειά. Είναι καλός ψαρότοπος», μου λέει ο 20χρονος Δημήτρης Κουντάσης από την Αμυγδαλιά. Ασχολείται με τα πάντα. Μελίσσια, ζώα, αγροτικές εργασίες... «Αμα δεν κάνεις τα πάντα, δεν βγαίνει εδώ πέρα. Εγώ πάντως ετοιμάζομαι να φύγω». Και ό,τι κι αν του πεις, γνώμη δεν αλλάζει. Στο χωριό έχει κάνα δυο ακόμα συνομηλίκους του, τέσσερα πιτσιρίκια και δύο που έρχονται από την Πρινιά, και ανοίγει το σχολείο: τριάντα ξωμάχοι στο σύνολο. Πάλι καλά να λες, το πιο πυκνοκατοικημένο χωριό είναι. Η Ζαχαριά έμεινε ακατοίκητη, το Καψούρι θα ’χει δεν θα ’χει 2-3 άτομα. Και να φανταστείς πως στις απογραφές του 1990 η όλη επικράτεια μετρούσε 500 ψυχές. Ο ταχυδρόμος έρχεται κάθε Δευτέρα. Κάθε Σάββατο έρχεται η «ψωμού». Χωριό-χωριό και ψωμί για μία εβδομάδα. «Να ’ναι καλά η γυναίκα που έρχεται. Παλιά δεν χρειαζόταν, φτιάχναμε εμείς, μα τώρα να ανάψεις κοτζάμ ξυλόφουρνο για ένα καρβέλι;» Εχει τα δίκια της η κυρα-Γεωργία Γιαννακάρη στον Αντιά.
Ο γρίφος του δρακόσπιτου
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ο χωματόδρομος ξεκινούσε από τον Πλατανιστό, το άτυπο σύνορο με τον «πολιτισμό», στα 20 χλμ. από την Κάρυστο. Τώρα φτάνει μέχρι το χωριό Ζαχαριά, στα 32 χλμ. περίπου από τον Πλατανιστό. Μένουν δηλαδή καμιά δεκαριά χωμάτινα χιλιόμετρα έως τον Καφηρέα, αυστηρά για τζιπ. Από εκεί, αν συνεχίσεις προς Βορρά έως τον Καλλιανό και τον Αγιο Δημήτριο, έχεις περίπου άλλα 15 χλμ. καρόδρομου, τα οποία το χειμώνα δεν είναι προσπελάσιμα από κανενός είδους όχημα.
Εξι χιλιόμετρα μετά το χωριό Μετόχι, μπορείς να κάνεις την πρώτη παράκαμψη. Η ωραία ανηφορική διαδρομή (τσιμεντόδρομος που καταλήγει σε χωματόδρομο) οδηγεί στον περίφημο Καστανόλογγο με τους υπεραιωνόβιους κορμούς -αληθινά φυσικά γλυπτά- σε έκταση 600 στρεμμάτων. Είναι από τους αρχαιότερους της Ελλάδας και ό,τι απέμεινε από τα καστανοδάση που κάποτε κάλυπταν όλη την Εύβοια. Η σηματοδότηση κατευθύνει στο καταφύγιο της Οχης και από εκεί ξεκινά το 1-1½ ώρας μονοπάτι για την κορυφή του βουνού, μια φανταστική, κοπιαστική πορεία που καταλήγει στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και στο Δρακόσπιτο, το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο της Ελλάδας. Οι ερευνητές δεν έχουν ακόμα καταλήξει ούτε ποιοι τα έφτιαξαν ούτε σε τι εξυπηρετούσαν. Χώροι λατρείας, στάνες, κατοικίες των αρχαίων λατόμων... ίσως και όλα μαζί. Πάντως, με τους τεράστιους ογκόλιθους και την περίτεχνη συναρμολόγησή τους κατά το εκφορικό σύστημα, χωρίς συνδετικό υλικό, δεν είναι να απορεί κανείς που η λαϊκή συνείδηση τα απέδωσε στους δράκους.
Κάτω, η διαδρομή συνεχίζεται έως το χωριό Πλατανιστός, το σύνορο που λέγαμε. Οποιος είπε ότι η νότια Εύβοια είναι ξερή και άγονη, διαψεύδεται πανηγυρικά. Καταπράσινα τα πάντα γύρω. Τρεχούμενα νερά. Νεραϊδότοπος. Στην είσοδο του χωριού, ένα σύντομο μονοπάτι οδηγεί στο πέτρινο γεφύρι του 1880, το αποκαλούμενο «Αρτινό». Στην έξοδό του ρίχνει τα νερά του από 6-8 μ. ύψος ένας καταρράκτης και στο Πανοχώρι, όπου φτάνεις από έναν στενό τσιμεντόδρομο, συναντάς το δεύτερο πέτρινο γεφύρι, το νερόμυλο και τις πηγές. Αν θέλεις, κατηφορίζεις έως την παραλία Ποτάμι, όπου καταλήγει το ρέμα. Τα καλοκαίρια δεν θα είσαι μόνος πάντως. Το μυστικό διέρρευσε: σκηνές στη ρεματιά, λίγα δωμάτια, δύο ταβερνάκια, μια καντίνα...
Σταδιακά μειώνονται τα συναπαντήματα στο δρόμο. Από τον Πλατανιστό και μετά συναντάς μόνο πρόβατα, τσοπανόσκυλα, γαϊδουράκια, άλογα... Μοσχοβολά ο τόπος αγριοθύμαρο και ρίγανη. Πιο πολύ ακούς τον άνεμο και τη βουή της θάλασσας παρά ανθρώπινη φωνή.
Οι «σφυριές» του Αντιά
Στ’ Αντιά βρίσκεις 35 ανθρώπους να λένε ιστορίες στο καφενείο της κυρα-Μαρίας Κεφαλά. Ο πατέρας της, ο θρυλικός Καβοντορίτης Παναγιώτης Κεφαλάς, «έφυγε» πριν από οκτώ χρόνια, μα εκείνη το κρατάει ανοιχτό σε πείσμα των καιρών. «Ε, λίγοι μείναμε, μα τ’ ανοίγω. Είναι και συνήθεια. Από κοριτσάκι εδώ μέσα είμαι. Κι άμα περάσει και κάνας περαστικός, βρίσκει και κάτι να φάει», λέει. Κι άμα έρθει ο περαστικός, πού θα μείνει, κυρα-Μαρία, που δεν υπάρχουν δωμάτια; «Ου! Υπάρχουν κρεβάτια, όλα αδειανά είναι!» λέει και αρχίζει τα καλαμπούρια με τη γειτόνισσα, την κυρα-Γιωργία, που μάλιστα ξέρει και την περίφημη «σφυριά» τ’ Αντιά.
Οι «σφυριές» αυτές δεν είναι ούτε παιχνίδι ούτε συνθηματικά. Είναι μια πραγματική, ολοκληρωμένη γλώσσα που έχει γράμματα, συλλαβές, ακόμη και τονισμό, όπως έχουν αποφανθεί οι ερευνητές. Μοναδική στην Ελλάδα και σπάνια παγκοσμίως (εντοπίστηκε σε ένα χωριό της Τουρκίας, σε ένα των Κανάριων Νήσων και στην οροσειρά του Ατλαντα), λέγεται ότι δημιουργήθηκε από την ανάγκη να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι από μεγάλες αποστάσεις - από τις πλαγιές των βουνών, εν προκειμένω. «Ο πατέρας μου, με τον οποίο μιλούσαν όλοι οι ερευνητές, έλεγε συνέχεια μια υπέροχη ιστορία για τις σφυριές: Είχαν έρθει δύο Αμερικάνοι στο καφενείο κι όταν τους πήρε παραγγελία, μου σφύριξε απέξω τι θέλουν κι εγώ τους σέρβιρα. Τρελάθηκαν! Ακόμη πρέπει να ψάχνουν πώς στο καλό ήρθε η παραγγελία μόνη της!» λέει η κυρία Μαρία και συμπληρώνει η κυρα-Γιωργία: «Τώρα λίγοι έχουν απομείνει που να μπορούν να μιλήσουν. Κι εγώ με το ζόρι το κάνω, θέλει και δόντια το σφύριγμα!».
Και όμως, ο κ. Παναγιώτης Τζαναβάρης, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου, μάχεται για τη διάσωσή της και πρώτα απ’ όλα για την αναγνώρισή της ως άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας και κατόπιν της UNESCO. Ημερίδες, συμμετοχές σε φεστιβάλ, προσκλήσεις σε ερευνητές, σχέδια για δημιουργία κέντρου μελέτης και διάσωσης: οι δράσεις του δεν έχουν τελειωμό γιατί, όπως ο ίδιος λέει, «έχω βάλει στοίχημα με τον εαυτό μου να μην επιτρέψω να εξαφανιστεί η γλώσσα. Στα Πυρηναία, στο χωριό Πο, υπήρχε μια αντίστοιχη γλώσσα, αλλά εξαφανισμένη. Οι άνθρωποι κατάφεραν και την αναβίωσαν, και μάλιστα την έχουν βάλει ως μάθημα στα πανεπιστήμια μαζί με την τοπική διάλεκτο Ουσιτά. Εγώ έχω διδάξει τη σφυριά του Αντιά σε εφτά νέους. Και αυτό είναι μόνο η αρχή»...
Φαράγγια και βουτιές
Το Κόμητο είναι το σύνορο των Ευβοιωτών με τους Αρβανίτες, που εγκαταστάθηκαν στο Κάβο Ντόρο τους βυζαντινούς χρόνους και επί τουρκοκρατίας: Ευαγγελισμός, Καψούρι, Δρυμονάρι, Θύμι, Ζαχαριά, Αμυγδαλιά, Βρέστηδες, Πρινιά. Αν βρεις άνθρωπο, λέγεσαι τυχερός. Εκτός από την Αμυγδαλιά, τα είπαμε.
Ανάμεσα στο Κόμητο και το Καψούρι βρίσκεται το φαράγγι της Αρχάμπολης, μια καταπράσινη λωρίδα που τερματίζει στην ομώνυμη, παρθένα παραλία. Ντάλα Αύγουστο να ’σαι εσύ και οι γλάροι. Και ίσως κάποιοι κατασκηνωτές που κρατάνε επτασφράγιστο το μυστικό. Το μονοπάτι ξεκινά από το χωριό Θύμι και η κατάβαση, κάτω από τα επιβλητικά βράχια, διαρκεί περίπου μία ώρα. Εκεί μέσα εντοπίστηκε και μια αρχαία πόλη, ωστόσο το πολύ να διακρίνεις τα τείχη της.
Και κάπως έτσι, μετά και την Αμυγδαλιά και κρατώντας δεξιά κατεύθυνση σε κάθε διασταύρωση, φτάνεις στην Πρινιά. Αν εδώ κινηθείς αριστερά, θα βγεις σε μια χωμάτινη διαδρομή, πάνω από τους συγκλονιστικούς γκρεμούς της ανατολικής ακτογραμμής, με θέα προς τα πίσω σε όλη τη «γλώσσα» του ακρωτηρίου. Από το Αγαθό αρχίζει η άσφαλτος και από εκεί εύκολα φτάνεις στο χωριό και στην παραλία του Καλλιανού. Εδώ καταλήγει και το περίφημο φαράγγι του Δημοσάρη, το οποίο αξίζει να διασχίσεις τουλάχιστον μία φορά στη ζωή σου. Η συγκλονιστική πορεία μέσα στην οργιώδη βλάστηση ξεκινά από το Πετροκάναλο της Οχης, διαρκεί 4-5 ώρες, περνά από νερόμυλους, καταρράκτες και βάθρες και χρησιμοποιεί την περίφημη Σκάλα των Λενοσαίων, το παλιό καλντερίμι που ένωνε τον Καβοντόρο με την Κάρυστο, πριν διανοιχτεί ο δρόμος.
Δίπλα στον Καλλιανό είναι και η παραλία του Αγίου Δημητρίου, όπου καταλήγει το ομώνυμο, επίσης υπέροχο, φαράγγι. Κάποτε κι αυτές μυστικό ήταν. Τώρα, τα καλοκαίρια φτάνουν πολλοί έως εδώ, αφού έρχεται άσφαλτος κατευθείαν από τον κεντρικό Μαρμαρίου-Καρύστου, από όπου μπορείς και να επιστρέψεις στις πόλεις. Ο στόχος όμως είναι ο Καβοντόρος. Πίσω στην Πρινιά, λοιπόν, ακολουθείς άλλη μια φορά δεξιά κατεύθυνση και μπαίνεις στον στενό, σκληρό χωματόδρομο που, παρότι έχει μήκος μόλις 3 χλμ., μοιάζει ατέλειωτος.
Το ακρωτήρι του Καφηρέα, ο Ξυλοφάγος, ο Καβοντόρος, εμφανίζεται μπροστά σου κουβαλώντας θρύλους αιώνων. Το εκκλησάκι του Αϊ-Γρηγόρη παλεύει να ξορκίσει το όποιο κακό και ο Αράπης, ο βράχος με το φανάρι, δέρνεται μονίμως από τα κύματα, σε απόσταση επτά ναυτικών μιλίων από την Ανδρο. Δεν έχεις κάτι να δεις εδώ. Μόνο να νιώσεις. Γι’ αυτό και το πόση ώρα θα μείνεις εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία σου. Κι από το τι έχεις έρθει να... καταθέσεις στον άνεμο, βέβαια.
Ολα όσα πρέπει να ξέρετε πριν από την αναχώρησή σας.
Μετάβαση
Ο επαρχιακός δρόμος Χαλκίδας - Καρύστου (120 χλμ. συν 75 χλμ. από την Αθήνα έως τη Χαλκίδα) είναι σε εξαιρετικά κακή κατάσταση για κεντρικό οδικό δίκτυο. Εναλλακτική επιλογή είναι τα φέρι που αναχωρούν από τη Ραφήνα περίπου 3 φορές την ημέρα και σας φέρνουν στο διπλανό Μαρμάρι μέσα σε μία ώρα (Τ/22940-23.561. Τιμές: 9 ευρώ/άτομο, 21 ευρώ/αυτοκίνητο). Βενζινάδικο δεν υπάρχει στο Κάβο Ντόρο, οπότε φροντίστε να εφοδιαστείτε στην Κάρυστο.
Διαμονή
Eπιλέξτε κάποιο από τα ξενοδοχεία της Καρύστου. Πολύ ιδιαίτερο είναι το Κτήμα Μοντοφώλι (Τ/22240-23.951, www.montofoli.gr) με αυτόνομα σπιτάκια σε ιστορικά κτίρια και ένα υπέροχο κτήμα στο οποίο παράγεται εκλεκτό κρασί (100 ευρώ). Απολαυστική είναι η διαμονή και στο Λίθος (Τ/22240-26.782, www.lithoshotel.gr), έξω από την πόλη, στον οικισμό Γραμπιά, με πλήρως εξοπλισμένες μεζονέτες (από 70 ευρώ).
Φαγητό
Ανοιχτό όλο το χρόνο θα βρείτε το καφενείο της Μαρίας Κεφαλά στον Αντιά (Τ/22240-25.894), η οποία όλο και κάτι νόστιμο θα σας φτιάξει. Στο καφενείο-δωματιάκι της Αμυγδαλιάς (Τ/22240-25.571) η κ. Μαρία Κουντάση σερβίρει μόνο καφέ, αναψυκτικά κ.λπ. Στο χωριό του Αγίου Δημητρίου λειτουργεί το εξαιρετικό ταβερνάκι του Στεφώση (Τ/22240-71.219) με δικά τους κρεατικά, στο οποίο θα σας υποδεχτούν ακόμη και το χειμώνα, αρκεί να έχετε τηλεφωνήσει προηγουμένως για σιγουριά. Το ίδιο ισχύει και για το ταβερνάκι στην παραλία Ποτάμι του Πλατανιστού, όπου επίσης θα φάτε καλά, αν τους πετύχετε εκεί (Τ/22240-22.327).
γι' ανάπτυξη στην Κάρυστο, έργα στον Καβοντόρο!!
Μια απρόσμενη διαδρομή 60 χλμ. με πρωταγωνιστή το θρυλικό ακρωτήρι, μοναχικά χωριά, συγκλονιστικά μονοπάτια, παρθένες παραλίες, φαράγγια, δρακόσπιτα...
Δεν είναι αβάσιμη η φήμη· το Στενό του Καφηρέα, ανάμεσα σε Εύβοια και Ανδρο, θεωρείται από τα πιο επικίνδυνα περάσματα του Αιγαίου. Με τα σύγχρονα μέσα ναυσιπλοΐας, βέβαια, κανείς δεν κινδυνεύει - απλώς το καράβι... «κουνάει». Παραδόξως, δεν υπάρχει στην περιοχή ούτε ένας Αϊ-Νικόλας. Ισως για να μην τον εκθέσουν, που ούτε αυτός, κοτζάμ άγιος, δεν μπορεί να τα βάλει με τους ανέμους.
Το Κάβο Ντόρο απέχει 60 χλμ. από την Κάρυστο. Μια γοητευτική διαδρομή έως το νοτιότερο άκρο της Εύβοιας, που δεν το λες και άκρη του κόσμου, αλλά έτσι
Η διαδρομή ελίσσεται στα πόδια του όρους Οχη, όπου, σύμφωνα με το μύθο, έσμιξαν ο Δίας και η Ηρα. Εκεί πάνω βρίσκεται και το φημισμένο δρακόσπιτό της, ένα αλλόκοτο πανάρχαιο πέτρινο κτίσμα, πιθανότατα λατρευτικού χαρακτήρα, που συναντάται και σε άλλα μέρη της νότιας Εύβοιας. Σκεπασμένη από μια μυστηριακή ομίχλη μπορεί να είναι ακόμη και αυτή την εποχή η Οχη και γύρω της βράχια που γκρεμίζονται στη θάλασσα, ανεμογεννήτριες, αγριοκάτσικα μπολιασμένα από την αλμύρα και τα βότανα του βουνού και πότε-πότε πράσινα φαράγγια που καταλήγουν σε απίθανες παραλίες. Και μοναχικά δέντρα κάπου-κάπου, μα πάντα γερτά, για να ξέρεις από πού φυσά ο βοριάς. «Χιώτη τον λέμε!» θα σου πουν οι ντόπιοι. Είναι ο βορειοανατολικός άνεμος που έρχεται καρφί από τη Χίο και φέρνει τον... ντόρο και ενίοτε χιόνι δίπλα στη θάλασσα. Σπάνια να πετύχεις μπουνάτσα. Τη φήμη όμως τη γεννούν τα ρεύματα, τα 300 μ. βάθος, οι υποθαλάσσιοι γκρεμοί, οι δίνες...
Κόντρα στους θρύλους, οι Καβοντορίτες ρίχνουν δίχτυα σε αυτά τα νερά και περιμένουν να επιβιώσουν. «Μη φανταστείς... Πιο πολύ έξω μας κρατάει ο καιρός. Μα άμα μπεις, κάνεις δουλειά. Είναι καλός ψαρότοπος», μου λέει ο 20χρονος Δημήτρης Κουντάσης από την Αμυγδαλιά. Ασχολείται με τα πάντα. Μελίσσια, ζώα, αγροτικές εργασίες... «Αμα δεν κάνεις τα πάντα, δεν βγαίνει εδώ πέρα. Εγώ πάντως ετοιμάζομαι να φύγω». Και ό,τι κι αν του πεις, γνώμη δεν αλλάζει. Στο χωριό έχει κάνα δυο ακόμα συνομηλίκους του, τέσσερα πιτσιρίκια και δύο που έρχονται από την Πρινιά, και ανοίγει το σχολείο: τριάντα ξωμάχοι στο σύνολο. Πάλι καλά να λες, το πιο πυκνοκατοικημένο χωριό είναι. Η Ζαχαριά έμεινε ακατοίκητη, το Καψούρι θα ’χει δεν θα ’χει 2-3 άτομα. Και να φανταστείς πως στις απογραφές του 1990 η όλη επικράτεια μετρούσε 500 ψυχές. Ο ταχυδρόμος έρχεται κάθε Δευτέρα. Κάθε Σάββατο έρχεται η «ψωμού». Χωριό-χωριό και ψωμί για μία εβδομάδα. «Να ’ναι καλά η γυναίκα που έρχεται. Παλιά δεν χρειαζόταν, φτιάχναμε εμείς, μα τώρα να ανάψεις κοτζάμ ξυλόφουρνο για ένα καρβέλι;» Εχει τα δίκια της η κυρα-Γεωργία Γιαννακάρη στον Αντιά.
Ο γρίφος του δρακόσπιτου
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ο χωματόδρομος ξεκινούσε από τον Πλατανιστό, το άτυπο σύνορο με τον «πολιτισμό», στα 20 χλμ. από την Κάρυστο. Τώρα φτάνει μέχρι το χωριό Ζαχαριά, στα 32 χλμ. περίπου από τον Πλατανιστό. Μένουν δηλαδή καμιά δεκαριά χωμάτινα χιλιόμετρα έως τον Καφηρέα, αυστηρά για τζιπ. Από εκεί, αν συνεχίσεις προς Βορρά έως τον Καλλιανό και τον Αγιο Δημήτριο, έχεις περίπου άλλα 15 χλμ. καρόδρομου, τα οποία το χειμώνα δεν είναι προσπελάσιμα από κανενός είδους όχημα.
Εξι χιλιόμετρα μετά το χωριό Μετόχι, μπορείς να κάνεις την πρώτη παράκαμψη. Η ωραία ανηφορική διαδρομή (τσιμεντόδρομος που καταλήγει σε χωματόδρομο) οδηγεί στον περίφημο Καστανόλογγο με τους υπεραιωνόβιους κορμούς -αληθινά φυσικά γλυπτά- σε έκταση 600 στρεμμάτων. Είναι από τους αρχαιότερους της Ελλάδας και ό,τι απέμεινε από τα καστανοδάση που κάποτε κάλυπταν όλη την Εύβοια. Η σηματοδότηση κατευθύνει στο καταφύγιο της Οχης και από εκεί ξεκινά το 1-1½ ώρας μονοπάτι για την κορυφή του βουνού, μια φανταστική, κοπιαστική πορεία που καταλήγει στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και στο Δρακόσπιτο, το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο της Ελλάδας. Οι ερευνητές δεν έχουν ακόμα καταλήξει ούτε ποιοι τα έφτιαξαν ούτε σε τι εξυπηρετούσαν. Χώροι λατρείας, στάνες, κατοικίες των αρχαίων λατόμων... ίσως και όλα μαζί. Πάντως, με τους τεράστιους ογκόλιθους και την περίτεχνη συναρμολόγησή τους κατά το εκφορικό σύστημα, χωρίς συνδετικό υλικό, δεν είναι να απορεί κανείς που η λαϊκή συνείδηση τα απέδωσε στους δράκους.
Κάτω, η διαδρομή συνεχίζεται έως το χωριό Πλατανιστός, το σύνορο που λέγαμε. Οποιος είπε ότι η νότια Εύβοια είναι ξερή και άγονη, διαψεύδεται πανηγυρικά. Καταπράσινα τα πάντα γύρω. Τρεχούμενα νερά. Νεραϊδότοπος. Στην είσοδο του χωριού, ένα σύντομο μονοπάτι οδηγεί στο πέτρινο γεφύρι του 1880, το αποκαλούμενο «Αρτινό». Στην έξοδό του ρίχνει τα νερά του από 6-8 μ. ύψος ένας καταρράκτης και στο Πανοχώρι, όπου φτάνεις από έναν στενό τσιμεντόδρομο, συναντάς το δεύτερο πέτρινο γεφύρι, το νερόμυλο και τις πηγές. Αν θέλεις, κατηφορίζεις έως την παραλία Ποτάμι, όπου καταλήγει το ρέμα. Τα καλοκαίρια δεν θα είσαι μόνος πάντως. Το μυστικό διέρρευσε: σκηνές στη ρεματιά, λίγα δωμάτια, δύο ταβερνάκια, μια καντίνα...
Σταδιακά μειώνονται τα συναπαντήματα στο δρόμο. Από τον Πλατανιστό και μετά συναντάς μόνο πρόβατα, τσοπανόσκυλα, γαϊδουράκια, άλογα... Μοσχοβολά ο τόπος αγριοθύμαρο και ρίγανη. Πιο πολύ ακούς τον άνεμο και τη βουή της θάλασσας παρά ανθρώπινη φωνή.
Οι «σφυριές» του Αντιά
Στ’ Αντιά βρίσκεις 35 ανθρώπους να λένε ιστορίες στο καφενείο της κυρα-Μαρίας Κεφαλά. Ο πατέρας της, ο θρυλικός Καβοντορίτης Παναγιώτης Κεφαλάς, «έφυγε» πριν από οκτώ χρόνια, μα εκείνη το κρατάει ανοιχτό σε πείσμα των καιρών. «Ε, λίγοι μείναμε, μα τ’ ανοίγω. Είναι και συνήθεια. Από κοριτσάκι εδώ μέσα είμαι. Κι άμα περάσει και κάνας περαστικός, βρίσκει και κάτι να φάει», λέει. Κι άμα έρθει ο περαστικός, πού θα μείνει, κυρα-Μαρία, που δεν υπάρχουν δωμάτια; «Ου! Υπάρχουν κρεβάτια, όλα αδειανά είναι!» λέει και αρχίζει τα καλαμπούρια με τη γειτόνισσα, την κυρα-Γιωργία, που μάλιστα ξέρει και την περίφημη «σφυριά» τ’ Αντιά.
Οι «σφυριές» αυτές δεν είναι ούτε παιχνίδι ούτε συνθηματικά. Είναι μια πραγματική, ολοκληρωμένη γλώσσα που έχει γράμματα, συλλαβές, ακόμη και τονισμό, όπως έχουν αποφανθεί οι ερευνητές. Μοναδική στην Ελλάδα και σπάνια παγκοσμίως (εντοπίστηκε σε ένα χωριό της Τουρκίας, σε ένα των Κανάριων Νήσων και στην οροσειρά του Ατλαντα), λέγεται ότι δημιουργήθηκε από την ανάγκη να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι από μεγάλες αποστάσεις - από τις πλαγιές των βουνών, εν προκειμένω. «Ο πατέρας μου, με τον οποίο μιλούσαν όλοι οι ερευνητές, έλεγε συνέχεια μια υπέροχη ιστορία για τις σφυριές: Είχαν έρθει δύο Αμερικάνοι στο καφενείο κι όταν τους πήρε παραγγελία, μου σφύριξε απέξω τι θέλουν κι εγώ τους σέρβιρα. Τρελάθηκαν! Ακόμη πρέπει να ψάχνουν πώς στο καλό ήρθε η παραγγελία μόνη της!» λέει η κυρία Μαρία και συμπληρώνει η κυρα-Γιωργία: «Τώρα λίγοι έχουν απομείνει που να μπορούν να μιλήσουν. Κι εγώ με το ζόρι το κάνω, θέλει και δόντια το σφύριγμα!».
Και όμως, ο κ. Παναγιώτης Τζαναβάρης, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου, μάχεται για τη διάσωσή της και πρώτα απ’ όλα για την αναγνώρισή της ως άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας και κατόπιν της UNESCO. Ημερίδες, συμμετοχές σε φεστιβάλ, προσκλήσεις σε ερευνητές, σχέδια για δημιουργία κέντρου μελέτης και διάσωσης: οι δράσεις του δεν έχουν τελειωμό γιατί, όπως ο ίδιος λέει, «έχω βάλει στοίχημα με τον εαυτό μου να μην επιτρέψω να εξαφανιστεί η γλώσσα. Στα Πυρηναία, στο χωριό Πο, υπήρχε μια αντίστοιχη γλώσσα, αλλά εξαφανισμένη. Οι άνθρωποι κατάφεραν και την αναβίωσαν, και μάλιστα την έχουν βάλει ως μάθημα στα πανεπιστήμια μαζί με την τοπική διάλεκτο Ουσιτά. Εγώ έχω διδάξει τη σφυριά του Αντιά σε εφτά νέους. Και αυτό είναι μόνο η αρχή»...
Φαράγγια και βουτιές
Το Φαράγγι Του Δημοσάρη
Το Κόμητο είναι το σύνορο των Ευβοιωτών με τους Αρβανίτες, που εγκαταστάθηκαν στο Κάβο Ντόρο τους βυζαντινούς χρόνους και επί τουρκοκρατίας: Ευαγγελισμός, Καψούρι, Δρυμονάρι, Θύμι, Ζαχαριά, Αμυγδαλιά, Βρέστηδες, Πρινιά. Αν βρεις άνθρωπο, λέγεσαι τυχερός. Εκτός από την Αμυγδαλιά, τα είπαμε.
Ανάμεσα στο Κόμητο και το Καψούρι βρίσκεται το φαράγγι της Αρχάμπολης, μια καταπράσινη λωρίδα που τερματίζει στην ομώνυμη, παρθένα παραλία. Ντάλα Αύγουστο να ’σαι εσύ και οι γλάροι. Και ίσως κάποιοι κατασκηνωτές που κρατάνε επτασφράγιστο το μυστικό. Το μονοπάτι ξεκινά από το χωριό Θύμι και η κατάβαση, κάτω από τα επιβλητικά βράχια, διαρκεί περίπου μία ώρα. Εκεί μέσα εντοπίστηκε και μια αρχαία πόλη, ωστόσο το πολύ να διακρίνεις τα τείχη της.
Και κάπως έτσι, μετά και την Αμυγδαλιά και κρατώντας δεξιά κατεύθυνση σε κάθε διασταύρωση, φτάνεις στην Πρινιά. Αν εδώ κινηθείς αριστερά, θα βγεις σε μια χωμάτινη διαδρομή, πάνω από τους συγκλονιστικούς γκρεμούς της ανατολικής ακτογραμμής, με θέα προς τα πίσω σε όλη τη «γλώσσα» του ακρωτηρίου. Από το Αγαθό αρχίζει η άσφαλτος και από εκεί εύκολα φτάνεις στο χωριό και στην παραλία του Καλλιανού. Εδώ καταλήγει και το περίφημο φαράγγι του Δημοσάρη, το οποίο αξίζει να διασχίσεις τουλάχιστον μία φορά στη ζωή σου. Η συγκλονιστική πορεία μέσα στην οργιώδη βλάστηση ξεκινά από το Πετροκάναλο της Οχης, διαρκεί 4-5 ώρες, περνά από νερόμυλους, καταρράκτες και βάθρες και χρησιμοποιεί την περίφημη Σκάλα των Λενοσαίων, το παλιό καλντερίμι που ένωνε τον Καβοντόρο με την Κάρυστο, πριν διανοιχτεί ο δρόμος.
Δίπλα στον Καλλιανό είναι και η παραλία του Αγίου Δημητρίου, όπου καταλήγει το ομώνυμο, επίσης υπέροχο, φαράγγι. Κάποτε κι αυτές μυστικό ήταν. Τώρα, τα καλοκαίρια φτάνουν πολλοί έως εδώ, αφού έρχεται άσφαλτος κατευθείαν από τον κεντρικό Μαρμαρίου-Καρύστου, από όπου μπορείς και να επιστρέψεις στις πόλεις. Ο στόχος όμως είναι ο Καβοντόρος. Πίσω στην Πρινιά, λοιπόν, ακολουθείς άλλη μια φορά δεξιά κατεύθυνση και μπαίνεις στον στενό, σκληρό χωματόδρομο που, παρότι έχει μήκος μόλις 3 χλμ., μοιάζει ατέλειωτος.
Το ακρωτήρι του Καφηρέα, ο Ξυλοφάγος, ο Καβοντόρος, εμφανίζεται μπροστά σου κουβαλώντας θρύλους αιώνων. Το εκκλησάκι του Αϊ-Γρηγόρη παλεύει να ξορκίσει το όποιο κακό και ο Αράπης, ο βράχος με το φανάρι, δέρνεται μονίμως από τα κύματα, σε απόσταση επτά ναυτικών μιλίων από την Ανδρο. Δεν έχεις κάτι να δεις εδώ. Μόνο να νιώσεις. Γι’ αυτό και το πόση ώρα θα μείνεις εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία σου. Κι από το τι έχεις έρθει να... καταθέσεις στον άνεμο, βέβαια.
Ολα όσα πρέπει να ξέρετε πριν από την αναχώρησή σας.
Μετάβαση
Ο επαρχιακός δρόμος Χαλκίδας - Καρύστου (120 χλμ. συν 75 χλμ. από την Αθήνα έως τη Χαλκίδα) είναι σε εξαιρετικά κακή κατάσταση για κεντρικό οδικό δίκτυο. Εναλλακτική επιλογή είναι τα φέρι που αναχωρούν από τη Ραφήνα περίπου 3 φορές την ημέρα και σας φέρνουν στο διπλανό Μαρμάρι μέσα σε μία ώρα (Τ/22940-23.561. Τιμές: 9 ευρώ/άτομο, 21 ευρώ/αυτοκίνητο). Βενζινάδικο δεν υπάρχει στο Κάβο Ντόρο, οπότε φροντίστε να εφοδιαστείτε στην Κάρυστο.
Διαμονή
Eπιλέξτε κάποιο από τα ξενοδοχεία της Καρύστου. Πολύ ιδιαίτερο είναι το Κτήμα Μοντοφώλι (Τ/22240-23.951, www.montofoli.gr) με αυτόνομα σπιτάκια σε ιστορικά κτίρια και ένα υπέροχο κτήμα στο οποίο παράγεται εκλεκτό κρασί (100 ευρώ). Απολαυστική είναι η διαμονή και στο Λίθος (Τ/22240-26.782, www.lithoshotel.gr), έξω από την πόλη, στον οικισμό Γραμπιά, με πλήρως εξοπλισμένες μεζονέτες (από 70 ευρώ).
Φαγητό
Ανοιχτό όλο το χρόνο θα βρείτε το καφενείο της Μαρίας Κεφαλά στον Αντιά (Τ/22240-25.894), η οποία όλο και κάτι νόστιμο θα σας φτιάξει. Στο καφενείο-δωματιάκι της Αμυγδαλιάς (Τ/22240-25.571) η κ. Μαρία Κουντάση σερβίρει μόνο καφέ, αναψυκτικά κ.λπ. Στο χωριό του Αγίου Δημητρίου λειτουργεί το εξαιρετικό ταβερνάκι του Στεφώση (Τ/22240-71.219) με δικά τους κρεατικά, στο οποίο θα σας υποδεχτούν ακόμη και το χειμώνα, αρκεί να έχετε τηλεφωνήσει προηγουμένως για σιγουριά. Το ίδιο ισχύει και για το ταβερνάκι στην παραλία Ποτάμι του Πλατανιστού, όπου επίσης θα φάτε καλά, αν τους πετύχετε εκεί (Τ/22240-22.327).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου